15:29 Нахчуой Шо1ар. Усман Абубакаров. | |
Б1аьсте - Весна Аьхке - Лето Гуьйре - Осень 1а - Зима Шерана Хенаш: Iаьнан юьхь - начало зимы, Бардал Iаьза - конец зимы, Оханан хан - время пахоты, Mангалан хан - время косьбы. Шира Беттийн Ц1ераш: 1. Нажи-бутт – январь 2. Чиллан-бутт – февраль 3. Биэкарг-бутт – март 4. Тушоли-бутт – апрель 5. Сели-бутт – май 6. Мангал-бутт – июнь 7. Маьтсел-бутт – июль 8. Эгиш-бутт – август 9. Тав-бутт – сентябрь 10. Ардари-бутт – октябрь 11. Эрха-бутт – ноябрь 12. Ог1ой-бутт – декабрь Ардари бутт — месяц молотьбы, Параллельно он именовался: месяц рогов, месяц ворон, месяц ветров. Мангал баттах, Асар буттаъ ол. З.А.Мадаевой А.Исмаилов А. Леидан - ий Шо1арий Бетанаш: 1. Наджганцхой - \\ - Кхолламан 2. Мархи бутт - \\ - Балабоссаран 3. Бекрик - \\ - Бекарг 4. Тушоли - \\ - Оханан 5. Сели - \\ - - \\ - 6. Мангал - - Асаран - \\ - 7. Мятцели - - Маьттан - - Хьаьттан 8. Мецхали - - Овхаран - \\ - 9. Тау - - Тов - \\ - 10. Ардара - \\ - Иэсаран*\описка\=Иэсан 11. Ори\орхи - - Эран - - Лаьхьан 12. Ог1ой** - - Иэг1ойн - - Пег1ойн Кхийч кепара Шо1ар: 1. Кхолламан бутт - Шеран хьалхар бутт бу. 2. Балабоссаран бутт - Чиллан бутт бу. Цу дийнахь Нахчуой, Г1алг1ай д1абог1ина. 3. Мовлат бутт - Раби-уль-Авваль - Мухьаммад (Дел Салам Маршал хийл цун) дуьненчу ваьл бутт бу. 4. Оханан бутт - Кхай ог1а бутт бу. 5. Хьуьнар къовсаран бутт - Кегич нах, шай доьнал гойташ бутт бу. 6. ЗухIара Седан бутт - Зух1ар Седи (Венера) бутт бу. 7. ЧIир йехкаран бутт — Ч1ир йекхар, бекхам бар дихкан бутт бу. 8. Турс Седан бутт — Хорбузш, пасташ, ишт бол стоьмаш хьац1енло бутт бу. 10. Эсаран бутт — Йиса йуьллу бутт бу. 11. Лахьан бутт — 1ай даъ жижиг кеччадо бутт бу. 12. Г1урбан бутт, Хьаьждар бутт - Зуль-хиджа - Бусулб нах г1урба да а, Хьаьжц1а (Макка) боьлха а бутт бу. Б1е шо хьалх ишт лоруш хилла беттанаш: Бг1аьстенан хьалхар бутт Бг1аьстенан йукъар бутт Бг1аьстенан т1аьхьар бутт Аьхкенан хьалхар бутт Аьхкенан йукъар бутт Аьхкенан т1аьхьар бутт Гуьйренин хьалхар бутт Гуьйренин йукъар бутт Гуьйренин т1ахьар бутт 1аьнан хьалхар бутт 1аьнан йукъар бутт 1аьнан т1аьхьар бутт Бусулб шо1арий беттанаш: 3. Мовлат бутт (Раби-уль-Авваль) - Мухьаммад (Дел Салам Маршал хийл цун) дуьненчу ваьл бутт бу. 9. Мархий бутт (Рамадан) - Бусулб нах марх кхоба бутт бу. 12. Г1урбан бутт, Хьаьждар бутт (Зуль-хиджа) - Бусулб нах г1урба дo а, Хьаьжц1а (Макка) боьлха а бутт бу. К1ирана денош - Дни недели: Оршуот - Понедельник Шинара - Вторник Кхааридe - Среда Йеъарадe - Четверг Пхааридe - Пятница Шуотдe - Суббота К1ирандe - Воскресенье К1ира - Неделя П1ерасканди - Четверг (П1ерасканди из ларлуш ду делкъал т1аьхь дуьн) П1ерасканди, Рузбанди - Пятница (Рузба пхаари дийнахь делкъан даш дол ламаз ду) Лаудаев Умалтас бог1у: "Нахчуойн деноший ц1ераш оьрсий сан маь1ан долш ду, Шинара (вторник) нахчуой маттахь "ши" боху дош т1ера ду, иза "шиъ", шоллог1 де бог1уг ду. "Кхаари" (среда) бох дош "кхо" т1ер ду, иза кхоъ йа кхоълог1 бог1уг ду. "Иера" (четверг), "ие", йиъ бог1уг ду. Пхаариде (пятница) бусулб дин т1илацалц "пхера" олш дар, "пхи" бог1уч дош т1ер, иза "пхиъ" бог1уг ду. Бусулб дин т1и лаьццач, нахчуош пхааридех п1ераска аьлла 1арбyой "фарз" бог1уч дашах, иза "Дал (парз) т1идиллин дег, Къор1анцан Дал хьадаитан дег" бог1уг ду. 1арбуой "фи" бог1а элпах нахчуош ламчохь "п1ариски" ол, охьахь "п1ерески" ол, иза "Дал (парз) т1идиллин" бог1уг ду. K1ирандeх — к1иринде ол, иза "к1ири де" йа "к1иран коьрта де" бог1уг ду. К1иринде бог1у дош шин дашах х1оьттан ду "к1ира а, де а", иза "кули (праздничный) де" бог1уг ду". Меллаъ ширачу денош дагардарц, эро куьйган к1ира ворх1 де долш хилла, т1къа аьтто куьйган деган барх1 де долш: Хьажор п1елг т1ер доллуш хилла дагар дар. 1. Ц1ала 2. Кала 3. Кха 4. Ера 5. П1ера 6. Кера 7. Т1ера. Хьалх Нахчуойш ишт дагар даш хилла денош: Сомара - Позавчера Селхана - Вчера Тахана - Сегодня Кхана - Завтра Лама - Послезавтра Ула - На третий день вперед Ц1ака - На четвертый день вперед Ц1аста - На пятый день вперед Ц1ула - На шестой день вперед Ц1умока - На седьмой день вперед. Г1алг1ай ишт ду: Тахан - Сегодня Кхоана - Завтра Лома - Послезавтра 1улла - На четвертый день вперед Ц1умока - На пятый день вперед Ц1улц1умока - На шестой день вперед П1аьнкасар Нахчуой ишт ду: Дахан - Сегодна Кхана - Завтра Лама - Послезавтра Улла - На третий день вперед Ц1ака - На четвертый день вперед Дебуьйсан Муьраш: 1уьйре - Утро Де - День Суьйре - Вечер Буьйса - Ночь Дe дахдалар: 1.1уьйре - Утро 2. Г1ушка - Солнце в середине пути от горизонта до зенита 3. Делкъе - Полдень); Дe дац далар: 4. Делкъалт1аьхье - Заполдень 5. Г1оже - Середина от зенита до заката 6. Суьйре - Вечер Буьйса йахйалар: 1. Маьрк1ижа - Сумерки 2. Пхьуьйре - 3. Буьйсана юкъ (досл.: середина ночи); Буьйса йацйалар: 4. Юкъал т1аьхье - заполночь 5. 1уьйкъе - самая распространенная дефиниция нашего времени, время предутренней молитвы по исламу. 6. Сатосу – первая половина утра 7. Сахуьла – вторая полосина утра. Цхьац долу шеран, беттан, денна маь1анаш: Бала боьссина шо – доккха вон деана шо /ун, тIом, цIерадахар/ Зуд доь малх – аьхкенан йоккха йовхо лун сирла малх Ирча де – бохам беъна, бала боьссина де Йоьхна /Iуьйре/ суьйре – бохам беъна, бала боьссина Кханалера де – тIейогIу йолу хан, генахь доцу де; жамIе де Къаьхьа де – бохам баьлла де Къечу нехан хи таделла хан – Iа Iаьржа де – бала беъна, бохам баьлла де Iаьржа Iа – ло доцуш, довха. Хьоста: Чеченский календарь. Нохчийн Рузма © Copyright: Зура Итсмиолорд, 2009 http://www.proza.ru/…/01/24http://www.proza.ru/2009/01/01/24 Урок №3 Календарь - Календарь 11 Март 2012 http://nohchalla.com/chechens…/audio-uchebnik/766-urok3.html Рузма чеченский календарь Зеламха Исаев http://checheninfo.ru/6737-ruzma-chechenskiy-kalendar.html Толкование чеченских фразеологизмов © Copyright: Ибрагимов Лёма, 2010 http://www.proza.ru/2010/10/31/432 Автора не знаю https://vk.com/wall-43701142_46 Календарный год чеченцев 05 Май 2014 (С) Нохчалла.com, по материалам Хасиева СМ. http://nohchalla.com/…/1763-kalendarnyj-god-chechentsev.html Умалат ЛАУДАЕВ. Чеченское племя 1 Сборник сведений о кавказских горцах. Тифлис, 1872. Вып. VI. http://oldcancer.narod.ru/caucasus/Laudaev.htm  | |
| Къастар: Статьяш | Хьовсна: 2403 | | |
| Т1еаларш: 0 | |